Bij veel beginnende muziekproducers merk ik vaak dat een compressor vaak verkeerd begrepen en toegepast wordt. Sommige muziekproducers gooien standaard een compressor op elk kanaal, maar weten eigenlijk niet waarom. Dat doet toch iedereen? Dat hoort toch? Vaak begrijpen ze niet wat een compressor precies doet, wanneer ze hem moeten gebruiken en hoe ze hem moeten toepassen. Maar wat is een compressor nu precies? Wat doet hij en hoe gebruik je hem? In dit artikel zal ik je alles vertellen wat je nodig hebt om eens en voor altijd het begrip te laten landen en zodat je weet wanneer je hem kunt en moet toepassen.
Inleiding
Geloof het of niet maar voordat er compressors bestonden zat er bij ieder radiostation een technicus met een zeer goed reactievermogen met zijn vinger bij de volumeknop. Voor radio-uitzendingen was het namelijk van belang dat het dynamisch bereik van de muziek niet te groot was. Zachte passages zouden anders verloren gaan in ruis en harde passages zouden vervorming veroorzaken. In de jaren vijftig werden deze technici afgelost door de eerste dynamic range compressors. Als snel ontdekten muziekproducenten dat compressors veel meer waren dan een automatische volumeknop. Ze gingen compressors gebruiken vanwege hun interessante bijwerkingen. De muziek kreeg meer punch, meer focus en….werd luider.
Wanneer pas je een compressor toe?
Compressors zijn er in alle soorten en maten maar vaak is het idee erachter hetzelfde. Het signaal komt binnen, afhankelijk van de instellingen past de compressor het volume hier en daar aan en het signaal komt weer naar buiten. De compressor richt zich op het (beperken van) het dynamisch bereik, het verschil tussen de hoogste en laagste volumes in het signaal. Het beperken van het dynamisch bereik is nodig omdat er anders te grote verschillen zitten tussen de harde en de zachte stukken in je track. Dit zou er toe leiden dat de luisteraar constant de neiging zou hebben om aan de volumeknop te gaan draaien. Bovendien kunnen niet alle instrumenten op een contant volume niveau worden opgenomen. Stel je bijvoorbeeld een zanger(es) voor die eerst zacht en met gevoel zingt tijdens het couplet en dan vol uithaalt tijdens het refrein. Een compressor controleert dit verschil in volume door de pieken in het geluid te verminderen en de zachte stukken te versterken.
Je kunt een compressor gebruiken om:
- Het dynamische bereik van een geluid, instrument of track te controleren.
- De sound van een geluid, instrument of track te veranderen.
- Karakter te geven aan een geluid, instrument of track.
Er zitten verschillende knoppen op een compressor en hieronder zal ik een goede uitleg gaan geven hoe deze precies werken.
Threshold
De compressor werkt met een threshold knop (plafond of drempel) en grijpt automatisch in als het volume (dB) van het inkomende signaal boven de threshold drempel uitkomt. Hoe lager de threshold word ingesteld hoe meer het signaal zal worden bewerkt. Bij een threshold setting van bijvoorbeeld -3 dB zal een compressor dus veel minder werk doen dan bij een setting van -30 dB.
Attack en release
Bij uitgebreidere compressors kun je ook instellen hoe snel hij begint te werken nadat de threshold is overschreden en hoelang hij vervolgens doorwerkt. Deze functies heten respectievelijk attack en release en hebben grote invloed op de punch en het ritmische karakter van de audio die in een compressor wordt gestuurd. Bij een snelle attack worden pieken direct opgevangen waardoor de audio zachter en ronder gaat klinken. Met een langzame attack wordt het signaal pas na de initiële piek (transiënt) naar beneden getrokken. Op die manier kun je pieken juist benadrukken. Dit kan handig zijn bij bijvoorbeeld bij de drums (kick, snare, clap etc.). Bij korte release-tijden wordt het geluidsniveau heel snel na het overschrijden van de threshold weer hersteld.
Ratio
Bij veel compressors kun je ook vaak instellen met welke factor het signaal wordt verzwakt na het overschrijden van het threshold niveau. Dit heet de ratio en wordt uitgedrukt als verhouding, bijvoorbeeld 2:1. Hoe hoger het eerste getal, hoe harder de compressor werkt. Een Limiter is eigenlijk een compressor met een extreem hoge ratio (oneindig:1). Dat betekent dat pieken niet worden verzwakt als ze de threshold overschrijden maar in hun geheel worden tegengehouden. De ratio 4:1 wil zeggen, dat als er een audio signaal 4 dB boven de threshold drempel uit komt, dat dit gereduceerd wordt naar 1 dB op de uitgang.
Make up gain
Omdat een compressor de pieken van een audiosignaal verzwakt, word het algemene volume van het signaal verzwakt. De Make up (Gain) functie is toegevoegd om het signaal na compressie weer te versterken. Al het volume wat er van de pieken afgehaald wordt, vaak te zien op een Gain Reduction Meter, kan er dus middels de Make Up Gain weer bij worden gedaan. Door zo de gedeeltes in je track met laag volume te boosten zal het signaal na compressie en make up gain gemiddeld luider klinken.
Soft knee / hard knee
Sommige compressors hebben de mogelijkheid om een soft knee of hard knee in te stellen. Bij een soft knee setting kijkt de compressor eigenlijk alvast een beetje vooruit. Als het geluidsniveau in de buurt van de threshold komt begint de compressor al geleidelijk aan te werken. Dit begint vaak met een lage ratio (vanaf 1:1) en bouwt langzaam op tot de ingestelde ratio zodra het signaal boven de threshold uitkomt. Deze soft knee heeft als voordeel dat de werking minder goed hoorbaar is omdat de volumereductie subtieler gaat. Dit klinkt veel natuurlijker en wordt dan ook vaak gebruikt bij instrumenten als akoestische gitaren en windinstrumenten. Hard knee is dus veel agressiever en is ook veel duidelijk hoorbaarder als hij toegepast wordt. Ga hier vooral mee experimenteren.
Peak / RMS
Wanneer een compressor is ingesteld op Peak reageert deze direct zodra het signaal boven de threshold komt. Bij de RMS setting kijkt de compressor naar een gemiddeld signaal van enkele milliseconden. Dit zorgt ervoor dat de compressor trager reageert en zo natuurlijker klinkt. De Peak/RMS *4 setting lijkt een beetje op de hard knee / soft knee setting waarbij de peak setting en de hard knee setting direct zijn en de soft knee en RMS settings een natuurlijker rustiger verloop geven.
Look Ahead
Bij de “look ahead” functie wordt het signaal in tweeën gesplitst en wordt het 2e signaal vertraagd. Het niet vertraagde signaal word gebruikt voor analyse om vervolgens het 2e signaal (wat je uiteindelijk hoort), versneld te kunnen bewerken. De Look ahead functie zorgt dus wel voor extra “latency” (vertraging in je audio) en hierdoor zal de CPU van je computer nog meer belast worden.
Sidechain
De werking van een compressor hangt sterk af van het signaal dat hij ‘hoort’. Meestal is het signaal wat een compressor hoort ook het signaal waar hij effect op heeft maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. Sommige compressors kun je ook laten ‘luisteren’ naar een ander signaal dan wat er via de input binnenkomt. Deze techniek heet sidechaining en wordt in bijna iedere dance track toegepast. Zo kun je bijvoorbeeld compressie toepassen op een lead synthesizergroep terwijl de compressor ‘luistert’ naar de kick. Het gevolg is dat de lead synths bij iedere kick worden weggedrukt en dat geeft dat typische pompende effect.
De verschillende typen compressors
Heel theoretisch zou het dan misschien niet uitmaken welke compressor je gebruikt, want de functie van iedere compressor is immers hetzelfde. Toch is het heel belangrijk voor je sound dat je het juiste type compressor kiest;. Sommige hebben een bepaald karakter door de gebruikte componenten (en die nagemaakt zijn als plugin), sommigen hebben een speciale “compressie curve” waardoor ze “muzikaler” klinken en weer anderen werken gewoon super nauwkeurig. Hieronder vind je vier veel voorkomende soorten compressors.
Tube (buizen) compressie
Dit is waarschijnlijk de oudste vorm van compressie. Buizen compressoren hebben vaak een wat meer “vintage” of “warm” karakter en een langere response tijd. De attack en release zijn langzamer. Je gebruikt deze compressor dus niet als je korte pieken wilt controleren en dynamische problemen op wilt lossen. Daarvoor zijn ze niet snel genoeg. Je kunt ze wel uitstekend gebruiken op macro-dynamisch gebied om je mix net even wat meer aan elkaar te lijmen en wat meer “glans” te geven.
De Fairchild is één van de bekendste (en duurste) compressors. De hardware versie is maar liefst 30 kilo zwaar, wat hem ook de zwaarste compressor maakt. Het is een Vari-Mu compressor. Dit betekent dat de ratio (mate van verzwakking) dynamisch reageert op het binnenkomende signaal. Een vari-mu compressor reageert dus op ieder signaal weer anders. Hij wordt het meest gebruikt bij mastering om een heel klein beetje te compressen maar vooral om een “warm laagje” toe te voegen.
De hardware versie van deze compressor kost ongeveer zo’n € 30.000,-........ slik ;-)....... Gelukkig wordt hij door allerlei fabrikanten als software plugin nagemaakt, klinkt niet hetzelfde natuurlijk, maar kan ook goed werken. Ook de Manley Vari-Mu verdient een ere-plek. Deze unit is niet weg te denken uit professionele mastering studio’s.
Optical (optische) compressor
Als je geen techneut bent dan is dit allemaal lastig voor te stellen (gelukkig ben ik dat wel LOL). Deze compressor werkt met een lampje dat harder gaat branden als het signaal harder binnenkomt. Een optische cel vangt dit licht op en zorgt er vervolgens voor dat het signaal verzwakt wordt. De respons tijd van een dergelijke compressor is niet heel snel maar het klinkt vaak wel vrij natuurlijk en smooth. Zeker als je hem op vocals, akoestische instrumenten, groepen, bussen of op de master van je muziekproductie project zet.
Je kunt het gedrag van een dergelijke compressor softwarematig namaken door de compressor niet op pieken te laten reageren, maar op de RMS (gemiddelde) waarde. Je gebruikt dit type voor het aanpakken van macro dynamiek, niet als je snelle pieken wilt controleren. Een probleem dat deze compressors kunnen hebben is wat men “pompen” of “pumping” noemt. Als er veel laag in de track zit dan reageert deze daar te heftig op waardoor de track lijkt te gaan bewegen of “pompen”. Dit kan tot op zekere hoogte ook leuk zijn, maar meestal niet. De oplossing is dan een side-chain filter zodat de compressor niet of ten minste minder op het laag reageert.
De Tube-Tech CL1B is een bekend voorbeeld van een optische versterker. Ook de eenvoudig uitziende LA-2A is een zeer optische compressor. De LA-2A heeft ook buizen maar alleen in het versterkerdeel. Bij de tube compressor worden de buizen gebruikt voor de verzwakking. De LA-2A is waarschijnlijk de meest gebruikte hardware compressor ooit, vanwege zijn mooie warme klank en het vermogen om iets dat al mooi klinkt nog mooier te maken. Stuur je het signaal er echter lekker hard in dan kan hij ook een mooi randje aan je signaal geven,
FET compressor
De Field Effect Transistor compressor doet de sound van buizen na met een transistor. Een FET compressor is vooral erg veelzijdig. De 1176 is de bekendste en deze kan op elke track wel goed klinken. De FET is niet zo transparant als de VCA maar dat geeft niet, je wilt deze compressor juist graag horen werken. Hij wordt vooral ingezet om tracks vet en punchy of “emotioneler” te laten klinken. Je kunt deze compressor ook goed op een groep, bus of master gebruiken. Maar gebruik dan wel een sidechain filter om te vermijden dat hij teveel op het laag reageert. Misschien verbaast het je dat deze compressors niet altijd een threshold knop hebben. In plaats daarvan zie je een input (gain) knop. Hoe harder je het signaal naar binnen stuurt, hoe meer compressie er toegepast wordt. Je kan het dus voor je zien alsof de threshold op een vast punt staat waar jij het signaal overheen duwt met de input gain.
VCA – Voltage Controlled Amplifier
Veel compressor plugins zijn op de eigenschappen van deze compressor gebaseerd. Ook deze compressor gebruikt transistors in zijn systeem en heeft hierdoor min of meer dezelfde eigenschappen als een FET compressor, alleen klinkt een VCA compressor veel netter/ saaier. Ze hebben minder karakter en zijn echt meer bedoeld om problemen op te lossen. De VCA compressor is misschien wel het meest gebruikte type. Hij werkt op het peak level van het signaal, met mogelijkheid tot een snelle attack en release. Ze zijn meestal hard-knee, en daarmee soms wat “lomp”.
Wanneer gebruik je een VCA compressor?
Als je korte, snelle pieken onder controle wilt houden. Een track met veel korte percussie uitschieters bijvoorbeeld. Dit doet ie snel genoeg zonder te kleuren. Hij wordt ook vaak op groep tracks (bussen) gebruikt. Je kunt makkelijk de snelle pieken verwijderen zonder dat je de compressie hoort. En ook hier geld dat bepaalde compressors gewoon een vette sound hebben, zoals de API 2500 van Waves bijvoorbeeld. Maar als je het gemiddelde volume van een track onder controle wilt houden, gebruik je liever wat anders. Hiervoor werkt hij te snel en te lomp en ga je de compressie snel horen.
Het instellen van een compressor in de praktijk
Hoe stel je nou een compressor in? Nou, dat is erg afhankelijk van wat je wil. Want wat is nou de juiste hoeveelheid compressie? Als je alle dynamiek uit je track haalt, klinkt het niet meer natuurlijk en is alle definitie uit je muziek helemaal weg. Dit is wat jaren geleden gebeurde bij de loudness war. Meer weten over de loudness war en hoe hard je dance tracks precies moeten zijn voor de verschillende streamingdiensten? Lees dan dit artikel!
Het is vaak de bedoeling dat je bepaalde instrumenten of elementen in bedwang houdt waardoor het verschil tussen hard en zacht minder groot wordt. Je sounds of instrumenten meer karakter en een bepaalde sound geeft waar jij helemaal op kickt. Het is vaak ook een kwestie van smaak en goed luisteren wat het doet met je sound.
Als je nog niet precies weet wat je wil, kun je een andere track te inspiratie gebruiken. Hoe vol, dynamisch of plat klinkt de kick, bassline of vocals in die track? Probeer vooral met de threshold en ratio de sound daar naartoe te trekken. Let in dit geval even alleen op de dynamiek van het instrument of element ten opzichte van de rest, dus hoe compact of hoe dynamisch klinkt het. Want de sound van een instrument of zang wordt natuurlijk door veel meer dingen bepaald dan alleen compressie. Per instrument is de hoeveelheid compressie dus iedere keer anders. Maar de stappen om tot een goede sound te komen zijn elke keer hetzelfde, hieronder een aantal stappen die kunt uitvoeren.
Stappenplan voor het toepassen van een compressor
- Zet de ratio op 3:1. Dit is puur een beginwaarde, later ga je hier nog aan draaien.
- Zet de attack tussen de 5-10 milliseconden en de release op 50-60 milliseconden om te beginnen. Ook weer puur een beginsetting. Want dit gaat niet voor elk instrument of elke vocal werken.
- Nu bepaal je met de threshold waar de compressor begint met werken. Zet deze eerst helemaal op 0dB (geen compressie) en speel dan de track af.
- Trek de threshold langzaam naar beneden, totdat de compressor begint met werken. Dit kun je vaak ook op een gain reduction meter zien. Nu is het een kwestie van luisteren wat lekker klinkt. Als je de threshold te ver doortrekt, hoor je dat de compressor hard moet gaan werken en alles helemaal plat slaat. Als je niet genoeg compressie gebruikt, hoor je hier en daar nog grote verschillen in volume.
- Probeer nu een andere ratio. Bij heel dynamische audio zul je misschien een hogere ratio gebruiken dan 3:1, soms is hele subtiele compressie genoeg (1,5:1 of 2:1). Bijvoorbeeld als je niet echt compressie nodig hebt, maar wel op zoek bent naar een bepaalde kleuring van het geluid.
- Kijk nu naar de attack en release settings. Een te snelle attack is waarschijnlijk wat te ‘agressief’, alles wordt meteen platgeslagen wat onnatuurlijk kan klinken. Te langzaam zorgt ervoor dat de compressor nauwelijks zijn werk doet. Bij de release geeft een verkeerde setting soms een ‘pompend’ geluid.
- Omdat de compressor nu alle harde pieken zachter zet, klinkt het totaalvolume ook zachter. Gebruik uiteindelijk de Make-Up Gain knop om het totaalvolume weer wat harder te zetten.
Voorbeelden van toepassingen van een compressor
Een toepassing van compressors is om audio of instrumenten luider te maken. Als instrumenten niet al te luid bespeeld worden klinken ze stiekem iets warmer en mooier. Dit is een tip van niemand minder dan filmcomponist Hans Zimmer! Met een compressor en een goede make-up gain worden deze zacht klinkende instrumenten dus luider en de muziek in z’n geheel dus warmer en mooier. En natuurlijk is smaak zo subjectief als het maar zijn kan, maar veel mensen vinden een compressor, waarmee de muziek in z’n geheel wat luider wordt, gewoon mooi en vet klinken.
Kickdrum samples in een keyboard of synthesizers zijn doorgaans strak en snappy. Snappy houdt in dat je een duidelijk tik hoort aan het begin van de kick sample. Dit is ook precies de tik die boven je mix uitsteekt. Met een compressor kun je de aanzet van een kickdrum benadrukken door een snelle attack, een langzame release en een flinke ratio. De basisklank wordt namelijk een stuk korter doordat de compressor al heel gauw z’n werk doet. De output gain breng je weer omhoog zodat het oorspronkelijke begin extra luid klinkt. Hetzelfde kun je doen met je snare of clap.
Nog eentje uit de trukendoos van ervaren muziekproducers ;-) (jaja we worden oud......). Het was je vast al eens opgevallen dat veel commerciële muziek best luid klinkt. Nu je weet hoe compressors werken zal je je afvragen waarom je dat pompeffect zo weinig hoort. Wat ervaren muziekproducers doen is een aantal compressors serieel aan elkaar verbinden. De output van compressor #1 gaat dus naar de input van compressor #2, en die output gaat weer naar de input van compressor #3 etc. Wanneer iedere compressor heel subtiel te werk gaat kun je hiermee opvallend goede resultaten bereiken. Wat je krijgt is iets wat lijkt op het eerder uitgelegde soft knee effect. Maar waar de curve van een soft knee redelijk beperkt is, daar levert een ketting van compressors een veel grotere curve op. Met name bij mastering wordt deze methode toegepast, maar daar moet het voor wat betreft dit artikel even bij blijven. Meer willen weten over mastering proces? Lees dan dit artikel!
Conclusie
Hopelijk heb je door dit uitgebreide artikel meer inzicht gekregen wat een compressor is, wat hij precies doet, waarvoor je hem kunt gebruiken, hoe je hem instelt en voor welke ingreep je een bepaald type compressor kunt gebruiken. Ga vooral veel experimenteren, luisteren en aan de slag met het toepassen van verschillende soorten en type compressors. Gebruik hem alleen waar nodig, denk na en zet dus niet standaard op ieder kanaal of groep.
Ben jij benieuwd wat de DDMA voor jou kan betekenen als je graag wilt beginnen met het produceren van muziek? Bekijk dan ons aanbod van muziekproductie lessen en opleidingen.
