Is het produceren en mixen van muziek op een koptelefoon verstandig?

Een vraag die ik veel van klanten krijg is of het produceren en mixen van muziek verstandig is met een koptelefoon. Kun je daarmee goede mixen maken? Kun je beter studio monitoren gebruiken? Zo ja? Waarom dan? In dit artikel zal ik hier verder op in gaan. Zal ik je alle voor- en nadelen op een rijtje zetten en hopelijk heb je daarna een goed beeld waarom je misschien wel iets langer moet doorsparen om toch goede studio monitoren aan te kunnen schaffen.

Klinken koptelefoons en studio monitors niet gewoon hetzelfde?

Koptelefoons en studio monitors geven een compleet verschillende geluidsbeleving. De verschillen tussen koptelefoons en studio monitors worden bijna allemaal veroorzaakt door het feit dat de luidsprekers van een koptelefoon direct op je oren zitten terwijl je bij studio monitors altijd wat afstand hebt. Het linker en rechter kanaal zijn bij een koptelefoon dus volstrekt van elkaar gescheiden terwijl je bij speakers met je rechter oor ook de linker studio monitor hoort, en vice versa. Deze ‘crossfeed’ zorgt voor een driedimensionaal geluidsbeeld. Op een koptelefoon is het heel moeilijk om diepte te horen en het is dus ook moeilijk om diepte te creëren. Je zult met een koptelefoon ook niet snel gul zijn met reverb en delay want het lijkt snel teveel. Op een koptelefoon klinkt daarnaast alles heel gedefinieerd, dus zal je niet snel geneigd zijn om flink te snoeien in het frequentiespectrum om instrumenten wat meer een eigen plek te geven.

Hoef ik dan geen studio koptelefoon te kopen?

Studio koptelefoons voegen wel degelijk iets toe tijdens het mixen. Er zijn geen studio speakers waarmee je zoveel detail hoort als met een goede studio koptelefoon. Maar als je mix fantastisch klinkt op je koptelefoon wil nog niet zeggen dat het ook goed klinkt op andere afspeelsystemen. Een mix die goed klinkt op een studio koptelefoon kan gemakkelijk uit elkaar vallen op studio monitoren, auto of laptop speakers! Ik wil niet zeggen dat een goede koptelefoon mix slecht zal klinken op studio monitoren, maar het kan een wel beetje misleidend zijn. Ook bij het instellen van release tijden en lengtes van galm tijden is het gedetailleerde geluid van een studio koptelefoon meer dan welkom. Zelfs in serieuze thuisstudio’s kunnen lage frequenties je tot wanhoop drijven als je op speakers mixt. Vaak kom je ergens wel een noot tegen die enorm dreunt. Met een snelle check op je koptelefoon ben je er zo achter of deze resonantie ook echt in de opnames zit, en je er dus iets aan moet doen. Wordt de resonantie echter veroorzaakt door je ruimte, dan kun je hem negeren! Dus ja een studio koptelefoon voegt zeker weten wat toe en het helpt je zeker in sommige situaties verder. Als je alleen maar een koptelefoon hebt, dan is dat GEEN reden (of excuus) om niet muziek te produceren of muziek te gaan mixen. Tevens is de akoestiek van je (home) studio ook echt enorm belangrijk. Vele muziekproducers beseffen zich niet wat een slecht klinkende ruimte kan doen op je eindresultaat van je track.

Wil jij meer weten hoe jij de akoestiek van je (home) studio verbetert? Lees dan het artikel "Hoe verbeter je de akoestiek in de studio?"

Nadelen van produceren en mixen met koptelefoons zijn

• Het geluid zit in je hoofd in plaats van dat je het voor je hoort. In je hoofd klinken bijvoorbeeld de drums en leads (vocals) al snel hard genoeg; je zet ze dus snel te zacht.
• Je hebt geen last van de akoestiek. Je hoort alleen het directe geluid. Dat kan een voordeel zijn maar als je over studio monitoren luistert dan komt het geluid uit je linker speaker ook in je rechteroor en andersom (crosstalk). Er is dan een tijdsverschil in aankomst van het geluid tussen je twee oren en dit heeft invloed op hoe je het geluid ervaart. Die ervaring mis je dus met studio koptelefoons.
• Het stereobeeld is dus moeilijk te bepalen. Wanneer is het nu werkelijk goed? In principe moet het dus goed klinken over studio koptelefoons en studio monitoren.
• Een typische koptelefoon mix is vaak veel te smal, te droog en te ongedefinieerd.
• Het is erg vermoeiend om lang met een studio koptelefoon te werken.
• De meeste studio koptelefoons zijn gewoon niet nauwkeurig genoeg, ook al beweren ze misschien van wel.

Voordelen van produceren en mixen met koptelefoons zijn

• Je hoort de details erg goed. Het is via studio koptelefoons bijvoorbeeld veel makkelijker alle klikjes en andere foutjes of irritante geluiden te horen en op te lossen.
• Het kan zijn dat je het laag beter hoort dan over kleinere nearfield studio monitoren.

Begin eerst met produceren en mixen op studio monitoren

Ironisch is het tegenovergestelde over het algemeen niet het geval. Als je een mix goed kan krijgen op een paar monitoren, dan zal 9 van de 10 keer dezelfde mix goed klinken op een koptelefoon. Waarom is dit het geval? Als je begint te mixen op studio monitoren, dan zal je in essentie een betere mix krijgen, dan als je begint te mixen met je koptelefoon. Als je mixt op je koptelefoon, dan is de kans groot dat je een aantal belangrijke aanpassingen zal moeten maken als je de mix afluistert op studio monitoren, waardoor je meer tijd kwijt bent.

Wil jij meer weten over welke studio monitoren het beste geschikt zijn voor jouw studio? Lees dan het artikel "Wat zijn de beste studio monitoren voor het produceren van muziek?"

Studio monitoren en studio koptelefoons kun je zeker weten combineren

Misschien denk je nu dat ik geen voorstander ben van het produceren en mixen op je koptelefoon, dat is echter niet waar. Ik adviseer altijd om zoveel mogelijk te produceren met behulp van studio monitoren. Als je de track hebt staan, ga je vervolgens een ruwe mix balans maken. Vervolgens ga je de mix checken op een studio koptelefoon. Een koptelefoon geeft je een veel nauwkeurigere “kijk” op problemen met de mix zoals: pops, clicks, enz. Een koptelefoon helpt ook om de richting van je reverb en delay te peilen. Daarnaast zullen veel mensen je mix horen op een koptelefoon, zodat je ervoor moet zorgen dat je mixen goed klinken op een koptelefoon. Dit doe ik door mijn mixen regelmatig af te luisteren op mijn koptelefoons evenals mijn goedkope iPhone oordopjes. Hierdoor kun je eigenlijk de perfecte mix maken die goed klinkt op iPhone oordopjes, een studio koptelefoon en studio monitoren, Beluister de track ook eens op een Hi-Fi systeem en in de auto om eens verschillende favoriete tracks en jouw track te kunnen vergelijken.

Als mixen met speakers geen optie is

Maar wat nou als mixen op studio monitoren niet tot de mogelijkheden behoort? Als je je bewust bent van de valkuilen, ben je al een heel eind. Een typische koptelefoon mix is bijvoorbeeld te smal, te droog en ongedefinieerd. Ook staan de vocals en eventuele snares vaak veel te hard. Door in je vrije tijd vaak met een koptelefoon naar je favoriete muziek te luisteren krijg je een beter idee van wat de balans moet zijn en wen je aan het idee dat je wel een beetje mag overdrijven met panning en effecten. Er zijn ook een aantal dingen die je kunt aanpassen in je workflow om je mixen goed te laten vertalen naar speakers. Een goede manier om jezelf bij de les te houden is door je mix regelmatig te vergelijken met een professioneel gemixt nummer in hetzelfde genre. Dit wordt ook wel een referentie track genoemd. Vergeet hierbij niet om het volume van de referentie gelijk te zetten met jouw mix. Het kan ook de moeite waard zijn om te investeren in een plug-in die de ‘crossfeed’ en de akoestische eigenschappen van een goede monitorruimte nabootst.

Correctie software

De meeste studio koptelefoons zijn niet erg nauwkeurig (flat). Sommige frequenties worden wat harder weergegeven en andere weer wat zachter dan ze werkelijk zijn. Je hoort dan dus niet helemaal goed wat je aan het doen bent. Er bestaan tegenwoordig een aantal correctie software plug-ins waarbij ze gekeken hebben naar de afwijkingen van de bekendere studio koptelefoons. Via de plug-in wordt dit dan gecorrigeerd. Je studio koptelefoon is ineens wel FLAT! Dat is op zich helemaal top natuurlijk, maar dit lost het probleem van de crosstalk tussen je oren niet op. Ook daarvoor is software en hardware op de markt. Ze proberen dan de crosstalk tussen je oren zo nauwkeurig mogelijk na te doen. Één van de recentere oplossingen was de Waves NX plug-in. Software waarbij studio monitoren plus akoestiek nagebootst werden over je studio koptelefoon. De software is zelfs in staat om te zien waar je hoofd is (head-tracking) en daar het stereobeeld op aan te passen.

Tips voor het produceren en mixen van muziek op een studio koptelefoon

Hieronder volgen nog een aantal tips als je toch alleen een studio koptelefoon hebt.

Zet je hoofdtelefoon nooit te hard

Omdat je oren zich snel aanpassen aan het volume is het gemakkelijk om ongemerkt je koptelefoon veel te hard te zetten. De kans is dan wel heel groot dat je jezelf een gehoorbeschadiging aandoet. Omdat het geluid direct op je oren zit komt het veel harder aan dan wanneer je via je studio monitoren luistert. Begin daarom nooit met te hoog volume en draai regelmatig het volume terug naar beneden om je oren te ‘resetten’.

Neem voldoende pauze

Als je via een koptelefoon luistert sluit je je helemaal af van de buitenwereld. Dat betekent ook dat je snel het perspectief op je mix of productie verliest. Een koptelefoon kan daarnaast gekleurd zijn en niet een objectief beeld geven van je muziek. Neem daarom in ieder geval om het half uur even pauze. Zet je koptelefoon af, luister even ergens anders naar of geniet van de stilte. Zo geef je je oren de ruimte om weer even bij te komen en kun je daarna weer objectief naar je productie luisteren.

Gebruik een open hoofdtelefoon

Zeker wanneer je gedurende langere tijd aan het werk bent met een koptelefoon is het aan te raden om een open koptelefoon te gebruiken. Dit is een koptelefoon die niet afgesloten is waardoor het geluid weg kan. Zo geef je je oren wat meer ‘ademruimte’ en worden ze minder snel moe. Omdat je minder geluidsdruk op je oren zet klinkt alles een stuk rustiger en zelfs meer gebalanceerd. Een open koptelefoon is alleen niet geschikt wanneer je bijvoorbeeld zang of akoestische gitaar opneemt. Omdat het geluid weg kan sijpelt dit weer door naar je microfoon. Gebruik in zo’n geval een gesloten hoofdtelefoon.

Wil jij meer weten over welke studio koptelefoons het beste geschikt zijn voor jouw studio? Lees dan het artikel "Welke studio koptelefoon is het beste geschikt voor het produceren van muziek?"

Gebruik referentie mixen

Je muziek productie klinkt al snel ontzettend vet op een koptelefoon. Het klinkt hard, je hoort de bass goed en elk detail springt er uit. Het nadeel hier van is dat je snel teveel doet. Wat daarom een slimme techniek is om referentie mixen te gebruiken. Dit zijn tracks van bijvoorbeeld je favoriete artiesten waarvan je weet dat ze professioneel zijn opgenomen en gemixt. Aan de hand van deze nummers kun je beoordelen of jouw mix bijvoorbeeld te veel of te weinig laag heeft, hoe hard de zang staat of wat de verhoudingen zouden moeten zijn. Ga tijdens het produceren of mixen regelmatig terug naar deze referentie mix. Zo weet je zeker dat je op het juiste spoor zit.

Conclusie

Wat mijn advies is om beide te gebruiken tijdens het produceren en mixen van muziek. Als je een nieuw project start gewoon lekker aan de slag gaan en gebruik voornamelijk je studio monitoren. Heb je moeite om bepaalde moeilijke frequenties of problemen te horen in je track? Pak dan een studio koptelefoon en ga dan gedetailleerd luisteren om deze problemen op te lossen. Heb je nog niet het budget om studio monitoren aan te schaffen? Heb geduld en spaar rustig door, want de aanschaf van studio monitoren is meer dan de moeite waard. Ga in dat geval niet voor de allergoedkoopste en spaar wat langer door voor een set kwalitatieve studio monitoren. Je gaat je naar verloop van tijd ergeren aan de kwaliteit van deze goedkope set speakers en ga je voor een beter alternatief. Goedkoop is dit geval duurkoop. Je hoeft echt niet duizenden euro's uit te gaan geven, maar voor elk budget zijn er echt wel kwalitatieve speakers te koop. Hopelijk heb je nu een goed inzicht in wat je het beste kan doen en welke studio speakers en studio koptelefoons het beste geschikt zijn voor het produceren en mixen van muziek.

Ben jij benieuwd wat de DDMA voor jou kan betekenen als je graag wilt beginnen met het produceren van muziek? Bekijk dan ons aanbod van muziekproductie lessen en opleidingen.